توضیحات

سازه بنا

در مسير جاده اي مشهد، شانديز، منطقه اي قرار دارد كه به ويراني معروف است اين منطقه داراي زمستان هاي سرد و تابستان هاي معتدل مي باشد و خاك آن نيز به لحاظ نزديكي به رودخانه اي شانديز و بستر گسترده ي آن شني و شيستي مي باشد و هم چنين از نفوذ پذيري مناسبي برخوردار است و از نظر كشاورزي چنان چه از خاك حاصلخيز مخلوط گردد وضعيت مناسبتري خواهند داشت.

اين منطقه و همچنين روستايي كه در آن نواحي شكل گرفته قدمتي چند صد ساله دارد اين طيف با وجود بناهاي تاريخي و رباطي كه در همين منطقه قرار دارد روشن مي شود كه در قرون هفتم و دهم هـ . ق پرشوري در عرصه هاي اسلامي از جمله تصرف، وقف، و تاريخ و … داشته است.

مقاله تحقیق سازه بنا منطقه ویرانی مشهد

به طور كلي اين منطقه از اواخر سده ي هفتم هجري محل آمد و شد عرفاي خط ي توس قرار گرفت و به محلي شناخته شده و معروف مبدل گشته است كه به ظاهراً از اوايل سده ي نهم در متون و اسناد معتبر درج شده است.

در دهه ي اوليه سده ي هشتم (اواخر دروه ايلخاني) خانقاهي در اين منطقه احداث گرديده اين مكان محل استقرار و زندگي برخي عرفا و صوفيه از نسل شانزدهم امام سجاد عليه السلام گرديد و در ادوار بعدي پس از دفن يكي از همان شيوخ در سكوي غربي آن تغيير كاربردي يافته.

به آرامگاه يا زيارتگاهي در نظر مردم مبدل گشته است.

اصل بنا از حالت گچ و آجر مي باشد كه بر روي پي اي به ابعاد cm 60🞩60 بنا شده است مصالح اين پي لاشه و ملات ماسه آهك مي باشد دور تا دور بنا تا ارتفاع تقريباً 80 cm سنگ هاي لاشه قرار گرفته كه فاصله آن با خود بنا به وسيله خاك هاي دست ريز پر شده است و بر روي آن آسفالت اجرا شده است اين سكو كه در دوره هاي اخيرا اجرا شده كاملاً الحاقي بوده و از ابعاد آن m 22🞩19 مي باشد. اين سكو با توجه به اجراي غير اصولي كه دارد به بنا آسيب هاي زيادي وارد كرده است. به اين ترتيب كه خاك هاي دستي اطراف بنا رطوبت را در خود نگه داشته و به آجرهاي پاي بنا منتقل مي كرده اند و آجرها نيز اين رطوبت جذب شده را به آجرهاي بالاتر منتقل مي كرده اند به اين ترتيب بنا از پايين دچار نفوذپذيري شديد رطوبت شده است. طرح اصلي بنا تقريباً چهار گوش و به ابعاد m5/21🞩8/18 مي باشد. و به طور كلي به يك گنبد و فضاي زير آن و همچنين چهار ضلع در چهار جهات خلاصه مي شود كه سه ضلع شمالي و جنوبي و شرقي آن داراي سردر ورودي و ايوان مي باشد و ضلغ غربي طرحي متفاوت از ديگر انواع اضلاع دارد و فاقد ايوان و سردر مي باشد.

دو ضلع شمالي و جنوبي كه در جهت مخالف هم قرار دارند قرينه يكديگرند ولي بر روي هر يك از اين دو ضلغ قرينگي در ديوارهاي طرفين ايوان به چشم نمي خورد و ارتفاع اين ديوارها نيز در يك تراز قرار ندارند. احتمال مي رود ورودي هاي موجود در اين ضلغ در گذشته با تيغه هاي چوبي يا طرح هاي مشبك خاصلي عامه مردم مي باشد كه ورود به چنين مكاني بايد از جهت انتهاي قبر باشد. بدين منظور ورودي بنا در ضلغ شرقي كه روبروي سكوي قبر قرار دارد تعبيه شده است كه قطعاً ايواني رفيع تراز ديگر اضلاع داشته است ولي هم اكنون داراي ايواني همانند ديگر اضلاع مي باشد.

در طرفين مدخل شرقي دو پلكان به منظور ورود به پشت بام تعبيه شده است كه در طول مدت حيات اين بنا پله سمت چپ به طول كلي تخريب شده و به و به فضاي خالي مكعبي شكل كه تا روي بام ادامه دارد تبديل شده است به منظور حفظ ايمني سقف آن با تيرهاي چوبي و آجرهاي مربع به ابعاد cm30🞩30 شكل پوشش داده شده است اما در سمت راست ايوان كليه پله ها به استثناي چندين پله ي اول در جاي خود باقي هستند در اين ضلع قرينه سازي در ديوارهاي طرفين ايوان به چشم مي خورد ولي ارتفاع اين ديوارها در يك تراز قرار نمي گيرد.

ضلغ غربي كه روبه روي مدخل اصلي بنا (ضلع شرقي) قرار دارد داراي سكويي در وسط و دو اتاقك معروف به چله نشين در طرفين مي باشد ديوارهاي هر دو اتاق تا زير قوس سقف با اندود گچ پوشش داده شده اند و ريز سقف آجر كاري تزئين شده كه به روش پر گرديده است و همچنين اجراي قوس ها و دورهاي پوشش دهنده ي اتاق ها به روش رومي مي باشد. در ديوارهاي انتهايي هر دو اتاق بر روي دو پايه بنا شده كه در زير اين قوس راه ارتباطي اتاق ها با فضاي زير گنبد نمايان مي شود اين مسير ارتباطي با ارتفاعي بسيار كوتاه و عرضي باريك تعبيه شده به گونه اي كه به ظاهر مي تواند بي ارتباط با فضاي داخلي بنا باشد و در سكوي مياني اين ضلع (غربي) مقبره اي فاقد سنگ و كتبيه قرار دارد كه به انتهاي آن به نسبت مدخل اصلي بنا (ضلع شرقي) ختم مي شود. ديوارها و سقف اين سكو با اندود گچ پوشش داده شده اند. و سقف اين سكو نيز قوس وارد مي باشد كه در روي بام از ساير قسمتها كمي بلندتر مي باشد.

علاوه بر سكوي مياني ضلع غربي، فضاي زير گنبد كه توسط چهار ديوار محصور شده است نيز مي توان جزء فضاهاي داخلي بنا به حساب آورد اين فضا در حال حاضر از سه ضلع شمالي و جنوبي و شرقي به بيرون راه مي يابد و سقف غرب به واسطه دالان هاي ارتباطي اتاق هاي چله نشين به بيرون راه مي يابد گنبدي كه اين فضا را پوشش داده دو پوسته مي باشد كه به روش عرق چين اجرا گرديده و از نوع گنبدهاي سه بخشي تند به حساب مي آيد.

بناي مورد نظر در طول تاريخ حياتش بارها مورد مرمت قرار گرفته است كه متاسفانه در همه موارد غير اصولي بوده و آسيب هايي را به بنا وارد آورده بدين علت بسياري از آثار اوليه مربوط به ساخت بنا از بين رفته است و آنچه باقي مانده نشان مي دهد كه مصالح اصلي بنا از جنس آجر و ملات گچ مي باشد و فاقد هرگونه تزئينات كاشيكاري است. تنها تزئينات بنا را مي توان در، چند اختلاف سطح در نماي خارجي به خصوص اطراف سردرها و ايوان ها و ورودي هاي بنا و هم چنين رسمي بندي هاي گچ بري شده موجود در زير گنبد دانست كه اين رسمي بندي هاي مربوط به بناهاي دروه ي تيموري مي باشد.

از ديگر تزئينات بنا مي توان به آجركاري هاي اجرا شده به روش پر در زير قوس اتاق هاي طرفين ضلع غربي و هم چنين طاقچه هاي موجود در ديوارهاي طرفين اين اتاق ها و ايوان ها اشاره كرد الحاقاتي كه در ادوار مختلف به اين بنا شده آسترهاي سيماني و گچي بر روي نما و همچنين استفاده از تيغه هاي آجري در برخي قسمت ها مي باشد ضلع شرقي و جنوبي آستر گچي كه بر اثر گذشت زمان و وجود عوامل جنوبي قسمت هايي از آن تخريب شده است به منظور حفاظت از بنا در برابر باد غالب مضر جهت بارش باران و برف ضلع شمالي و غربي با آستر سيماني پوشش داده شده است كه اين امر آسيب هاي فراواني را به بنا وارد كرده به اين ترتيب كه رطوبت هاي جذب شده از طريق خاك هاي دست زير سكو، به پاي بنا به قسمتهاي بالاتر منتقل شده و از طرفي رطوبت هاي نفوذ كرده از روي بام نيز به قسمت هاي پايين تر انتقال داده شده كه با وجود آسترهاي سيماني بر روي سطح اين دو ضلع، جريان هم به اين قسمت ها راه پيدا نمي كرده است و به اصطلاح بنا جاي تنفس نداشته است كه اين امر موجب فرسودگي مصالح شده است.

از ديگر الحاقات تيغه هاي آجري هستند كه در ضلع غربي به بنا اضافه شده اند اتاق ها طرفين اين ضلع به طور كامل با تيغه هاي آجري مسدود شده اند و از فضاي محصور شده داخلي اتاق ها به عنوان انباري استفاده مي شود. طاق موجود بر روي نماي سكوي مياني با تيغه هاي آجري مسدود شده و در بالاي آن يك پنجره مربع شكل به عنوان الحاق بندي به اين قسمت اضافه شده است پوشش بام نيز به اين صورت است كه روي سازه ي پوشش سقف كه آجري مي باشد با خاك دست زير تا ارتفاع ؟؟؟ پر شده است و روي آن نيز آسفالت اجرا شده كه كاملاً غير اصولي بوده و در حال حاضر اين آسفالت داراي ترك هايي مي باشد كه رطوبت را به واسطه ي اين ترك ها به زير سقف انتقال مي دهد سطح گنبد دو پوسته اين بنا روش عرق چين اجرا گرديده نيز با آسفالت پوشش داده شده است و روي آن آستر سيماني اجرا گرديده است. اين آستر كاملاً غير اصولي بوده و آسيب هاي قابل توجهي را به اين قسمت وارد كرده است.

به علت آسفالت اجرا شده بر روي سطح گنبد رطوبت به قسمت داخلي گنبد نفوذ كرده و با وجود آستر سيماني اين رطوبت در داخل مصالح باقي مانده كه موجب فرسودگي اندودهاي گچي زير گبند و هم چنين تخريب قسمت هايي از رسمي بندي هاي موجود در چهار كنج قرار گرفته در زير گنبد، شده است.

گزارش كارگاه و شرح مختصري از مراحل اجراي كار:

1 – بام سازي

2 – بازسازي گبند

3 – نماسازي

4 – كف سازي

5 – نورپردازي

1 – بام سازي

1 – 1 برداشت خاك هاي دست ريز

1-2 دو غاب ريزي

1-3 اجراي غوره گل

1-4 ريختن خاك كوبيده شده و اجراي پاره چيني

1-5 اجراي اندود سيماني

1-6 اجراي ايزوگام

1-7 اجراي آجر فرش و دوغاب ريزي

سطح بام كمتر تا ارتفاع خرندها با خاك دست ريز پوشيده شده بود و بر روي آن قيرگوني فرسوده اي قرار داشت كاملاً پاكسازي شده پس از آن ملات ها و آجر هاي فرسوده اي كه سازه ي بام را تشيكل مي دادند در بعضي قسمتها برداشت شدند آجر هاي سالم در اين قسمت ها جايگزين شدند و به منظور بندكشي از ملات ماسه گچ استفاده شد در مرحله بعدي يك لايه غوره گل cm20 بر روي سطوح ترميم شده اجرا شد. (آب و خاك رس ورز داده شد).

و روي آن خاك كوبيده شده ريخته شد سپس پاره چيني به وسيله آجر چيني اجرا گرديد كه در اينجا پاره چيني با مصالح جديد نقش پركننده دارد. پس از اجراي اين مراحل يك لايه اندود سيماني بر روي سطح در نظر گرفته شد كه بستر مناسبي را براي ايزوگام به وجود آورد.

در مرحله نهايي آجر فرش با آجرهاي مربع شكل به ابعاد 30🞩30 سانتي متر اجرا شد و به منظور پوشش بندهاي آجري از ملات شن و گچ استفاده شد.

باسازي خرند ها نيز به اين ترتيب مي باشد كه ابتدا خرندهايي كه به منظور افزايش شيب سطح بام در بعضي قسمتها بر روي يكديگر اجرا شده بودند برداشت شدند. در مرحله بعدي پس از حذف اين الحاقات از روي خرندهاي هم پيوند با بنا، ترميم هاي خرندهاي موجود صورت گرفت به اين ترتيب كه كليه بندهايي بين آجرها با قلم و چكش تراشيده شوند و با ملات سالم مجدداً بند كشي شوند.

2 – بازسازي گنبد

2-1 برداشت ايزوگام فرسوده

2 – 2 برداشت خاك هاي اضافي و آجرهاي فرسوده

2-3 اجراي دوغاب شن گچ

2-4 اجراي رينگ بتني دور گنبد

2-5 اجراي اندود سيماني

2-6 بدست آوردن تناسبات گنبد

2-7 اجراي آجر فرش و دوغاب ريزي

ايزوگام فرسوده ي موجود بر روي سطح خارجي گنبد برداشت شد (كه اجراي آن بر روي گنبد غير ضروري و غير اصولي بوده به دليل اينكه شيب گنبد آب باران و برف را به سمت پايين هدايت مي كند) و همچنين خاك هاي اضافي و آجرهاي فرسوده از روي سطح گنبد پاك سازي شوند پس از انجام اين مراحل سازه اصلي گنبد كه آجري مي باشد و به روش عرق چين اجرا گرديده نمايان شد سپس عمليات بازساي بر روي آن به اين ترتيب آغاز شد كه در مرحله اول بندهاي بين آجرها به وسيله ي قلم و چكش تراشيده شدند و سپس از گرد و غبارزدايي سطح تراشيده شده، از دوغاب شن گچ براي بندكشي آنها استفاده شد سپس يك لايه اندود سيماني بر روي سطح سيماني ترميم شده اجرا گرديد به منظور جلوگيري از كمانش و از هم پاشيدگي سازه گنبد، دور تا دور آن در قسمت انتهايي به وسيله يك رينگ بتني پوشيده شد. در مرحله بعدي به منظور بدست آوردن تناسبات قوس گنبد و تشخيص نوع آن از يك شمشه ي سه متري به عنوان سطح تراز و مبناي اصلي ارتفاع استفاده شد به اين ترتيب كه شمشه بر روي بلندترين نقطه گنبد به شكل افقي قرار داده شد و با استفاده از آن ارتفاعات متغير، از روي سطوح شيبدار قوس گنبد، تا ارتفاع قرارگيري شمشه اندازه گيري و مشخص شد بر طبق مشخصات تناسبات بدست آمده و تطبيق آن با بناهاي گنبدار ساخته شده ي همزمان با ساخت اين بنا رباط ويراني و مسجد شا، مشخص شد كه نوع گنبد «سه بخشي تند» مي باشد.

پس از مشخص شدن نوع گنبد در مرحله بعدي به منظور بازسازي قدس گنبد به شكل فني و اصولي، از يك قالب چوبي به عنوان الگوكار (شابلون) استفاده شد.

اين قابليت از راس گنبد تا پاي آن قرار داده شد با قرارگيري اين قالب در محل مذكور و چرخاندن آن به دور گنبد كرم هايي بدست آمد كه فاصله اين كرم ها در تمام نقاط از راس و مركز گنبد به يك اندازه بودند در مرحله بعدي بين اين كرم ها با ملات سيمان پر شد سپس روي سطح سيماني ايجاد شده، آجر كاري و دو غاب ريزي با ملات شن گچ اجرا گرديد.

3 – نماسازي

3-1 نماسازي داخلي

3-1-1 برداشت لايه هاي گچي از روي ديوار

3-1-2 ترميم نواحي رطوبت زده

3-1-3 بازسازي رسمي بندهاي سقف

ديوارهاي داخلي نيز مانند ساير قسمت ها در طول دروه هاي مختلف تاريخي مورد مرمت قرار گرفته است و در هر دوره الحاقاتي داشتند كه در اين قسمت مي توان به هفت لايه گچ اجرا شده بر روي يكديگر اشاره كرد كه به علت ناپيوند بودن لايه ها با سطح زيرين ترك هاي عميقي بر روي سطح ديوار ايجاد شده است.

در هنگام برداشت لايه ها از روي يكديگر، اسناد تاريخي پراكنده اي يافت شدند اين اسناد دست خط هايي هستند كه در سده هاي متوالي قمري بر روي ديوار به يادگار نوشته شده اند كه مشخص كننده قدمت اين بناي تاريخي مي باشند.

به منظور حفظ و ماندگاري اين اسناد طلق هاي يك تكه ي شفافي انتخاب شد و در جلوي ديورها با فاصله ي مناسبي، تا ارتفاع لايه هاي گچ قرار داده شد كه در همين فاصله پرژكتورهاي كف نيز قرار دارند. ترك هاي ايجاد شده به سطوح داخلي- ديوارها در زير طاق ها- نيز با ملات مخصوص پر شدند (چسب چوب و چتايي) و سطح آن ها با ملات گچ اندود شد.

سطوح گچي رطوبت زده ي زير سقف خروخي و برخي قسمت ديوار كه دچار فرسودگي شده بودند به طور كلي تراشيده شدند و با ملات سالم ترميم سازي شدند.

بازسازي رسمي بندي هاي قرار گرفته در چهار كنج زير سقف نيز به اين ترتيب بود كه تناسبات هندسي موجود به وسيله شاقول بر روي زمين منتقل شدند كه بر اساس اين تناسبات نقشه هاي آن نيز با ابعاد و اندازه هاي دقيق و فني تهيه شدند. طبق همين نقشه هاي كليد رئوس و الاع كچ بري هاي مذكور، به وسيله ميلگردهاي خم خورده، به سقف و قسمت هايي از ديوار محكم شدند سپس فضاي بين اين ميلگردها را با رابيتس پوشش داده شد و سطح روي آنها با ملات گچ اندود شد.

3-2 نماسازي خارجي

3-2-1 حذف الحاقات

3-2-2 برداشت آجرهاي فرسوده و جايگزيني آجرهاي سالم (پيوندي)

3-2-3 بندكشي

به طور كلي الحاقات بنا شامل آسترهاي گچي و سيماني بر روي سطح نما و همچنين تيغه هاي آجري مسدود كننده در بعضي از قسمتها مي باشد. كه با برداشت و حذف اين تيغه ها، قسمت هاي مورد نظر (باز شوها و بالاي سردرها) به كاربري اوليه خود مبدل شدند.

از ديگر الحاقات آسترهاي گچي و سيماني بودند كه با حذف آنها نماي آجري نمايان شد. اين نماي آجري يا به عبارت ديگر سازه ي اصلي بنا، به علت نفوذ رطوبت هاي صعودي و نزولي و ماندگاري اين عوامل در داخل مصالح و همچنين عدم تنفس بنا به خاط وجود آسترهاي سيماني، هميشه مرطوب بوده كه اين امر موجب فرسودگي مصاحل در اكثر قسمتها شده است.

آجرهاي فرسوده كه ابعاد آنها 30🞩30 سانتي متر بود تا عمق 5 سانتي متري از داخل ديوار به وسيله ي قلم و چكش تراشيده شدند پس از آن آجرهاي سالم با همين ابعاد كه به دو يا سه قسمت تقسيم شده بودند به صورت نمايي و روكار با ملات گچ در قسمت هاي تراشيده شده ي ديوار جايگزين شدند. در مرحله ي بعدي بندكشي بين اين آجرها اجر اشد. پس از نماسازي كليه سطوح به روش مذكور، به علت عدم تناسب و سازگاري، جنس مصاحل توكار و روكار، لكه هايي روي سطح نما پديدار شدند كه براي از بين بردن اين لكه ها، نما كلاً از بالا تا پايين با چرتكه ي سيمي شسته شد و پس از آن به منظور يك دست كردن رنگ آجرهاي روكار بر سطح نما خاك منطقه ريخته شد.

3-2-1 شرح مختصري از نماسازي بر روي ضلع غربي:

الف: حذف تيغه هاي الحاقي اتاقهاي طرفين (چله نشين)

ب: حذف تيغه ي الحاقي سكوي مياني

ج: پوشاندن پنجره مربع شكل قرار گرفته در بالاي طاق سكوي مياني سطح نماي اين ضلع با آستر سيماني پوشش داده شده بود كه به طور كلي برداشت شد. سپس عمل پيوندي بر روي نم و سطوح فرسوده ي اين ضلع انجام گرفت.

از ديگر الحاقات حذف در اين ضلع، تيغه هايي بودند كه اتاق هاي طرفين (چله نشين)، اين ضلع را مسدود كرده بودند پس از حذف آنها، نماي داخلي اين اتاق ها تا قبل از شروع قوس پوششي سقف با ملات گچ اندود شدند. طبق شواهد و قرائن موجود در گذشته نيز با همين ملات پوشش داشته سقف اين اتاق ها با آجركاري پوشش داده شده اند كه به منظور ترميم آن بندهاي آجري فرسوده با قلم و چكس تراشيد شدند و به وسيله ملات گچ بندكشي شدند.

تيغه مستطيل شكلي نيز، بين اين اتاق ها بر روي نما سكوي مياني، قرار داشت كه پس از بررسي گمانه زني و همچنين شواهد يافت شده از روي در آجرهاي چيده شده مشخص شد اين قسمت در ابتدا طاق بوده كه، با يك تيغه آجري مسدود شده است به همين دليل در بالاي آن يك پنجره ي مربع شكل به عنوان الحاق بعدي به اين قسمت اضافه شده است:

تيغه ي مستطيل شكل آجري برداشت شد سپس طرح مشبك آجري جايگزين آن شد. پنجره ي بالايي آن نيز در هنگام نماسازي با يك تيغه آجري پوشانده شد.

3-2- شرخ مختصري از نماسازي بر روي ضلع شرقي

الف: حذف الحاقات گچي

ب: برداشت آجرهاي فرسوده و جايگزيني آجرهاي سالم

ج: بندكشي

د: بازسازي پله ها

در مرحله اول آستر گچي موجود بر روي سطح اين ضلع حدف شد، پس از آن آجرهاي فرسوده تراشيده شدند و جاي خالي آن ها به وسيله آجرهاي سالم برش خورده پر شد. كل سطح نماي اين ضلع به همين ترتيب با آجرهاي سالم جايگزين شدند سپس عمل بند كشي انجام گرفت.

قسمت هاي داخلي ايوان-زير طاق يا سقف ايوان، ديوارهاي طرفين و همچنين طاقچه ها- با ملات گچ اندود شدند كه طبق شواهد موجود قبلاً نيز با همين ملات پوشيده شده بودند. در طرفين طاق بالاي ورودي دو حفره ي مربع شكل قرار دارد كه در قديم نقش سازه اي داشته است كه اكنون نيز اين حفره ها مسدود نشدند و به عنوان شواهد تاريخي در جاي خود باقي هستند.

از ديگر اقدامات صورت گرفته بر روي اين ضلع، پر كردن شكاف ايجاد شده در قسمت بالاي ايوان سر تيزه ي طاق مي باشد كه به منظور ترميم آن، شكاف موجود با ملات مخصوص چسب چوب و چتايي پر شد و سطح روي آن به وسيله آجرهاي سالم با قسمتهاي ديگر پيوند داده شد.

بر روي كنج ديوار سمت راست ايوان نيز دو خرند بر روي يكديگر اجرا شده بودند كه اين امر به دليل افزايش شيب سطح بام بوده است. اقدامي كه در اين زمينه صورت گرفته است برداشت خرند اجرا شده از روي خرند قبلي و همچنين ترميم و بازسازي خرند اوليه به وسيله ي آجرهاي سالم و بندكشي با ملات جديد مي باشد.

در طرفين ايوان، اين ضلع دو راه پله به منظور دسترسي به پشت بام تعبيه شده است كه پله هاي سمت راست تا ارتفاع پله ي دوم به وسيله خاك پر شده بودند و اولين پله در اين قسمت تخريب شده بود كه پس از تخليه خاك ها، اولين پله به ارتفاع يك خرند بازسازي شد. و پس از آن بقيه پله ها از ابتدا تا آخرين پله كه به پشت بام ختم مي شود، با آجرهاي سالم جايگزين و بند كشي مجدد، ترميم شدند.

پله هاي سمت چپ ايوان به طور كلي تخريب شده بودند و به يك نماي فضاي معكبي شكل كه تا روي پشت بام امتداد داشت، تبديل شده بودند و به لحاظ ايمني، سقف اين قسمت با تيرهاي چوبي و آجرهاي مربع شكل پوشيده شده بود كه پس از حذف اين الحاقات و آماده سازي فضا براي اجراي پله ها، مراحل بازسازي آغاز گرديد.

با توجه به قرينه سازي پله ها در طرفين ايوان، راه پله ي تخريب شده ي سمت چپ بر اساس پله هاي موجود در سمت راست از ابتدا تا روي بام به صورت كاملاً قرينه بازسازي شدند. بر روي ديوار اين راه پله در جهت همين ضلع (شرقي) حفره ي مستطيل شكل باريكي قرار دارد كه نقش هوا كش را براي پله ها ايفا مي كند به همين مسدود شده و در جاي خود باقي است.

3-2-3 شرح مختصري از نماسازي بر روي ضلع شمالي

الف: حذف الحاقات سيماني

ب: ترميم شكاف هاي ايجاد شده بر روي سطح نما

ج: برداشت آجرهاي فرسوده و جايگزيني آجرهاي سالم

د: بندكشي

در مرحله اول آستر سيماني كه بر روي سطح نما وجود داشت تراشيده شد و پس از آن آجرهاي فرسوده تا عمق پنج سانتي متر از داخل ديوار تراشيده شدند و آجرهاي سالم جايگزين آنها شدند سپس بندكشي با ملات سالم اجرا گرديد.

ديوار سمت راست ايوان نيز از قسمت خرند بام تا روي پي دچار شكاف نستباً عميقي شده بود كه پس از پر كردن شكاف به وسيله ملات مخصوص چسب چوب و چتايي سطح روي آن با آجرهاي سالم به طرفين شكاف پيوند داده شد. سپس قسمت بالاي اين شكاف كه خرند و قوس اجرا شده بر روي ديوار را نيز دچار آسيب كرده بود ترميم شد.

از ديگر اقدامات انجام شده بر روي اين ضلع برداشت خرندي مي باشد كه بر روي خرند قبلي در قسمت كنج ديوار سمت چپ ايوان اجرا شده بود. اقدامات منظور شده در اين زمينه به اين ترتيب مي باشد كه دومين خرند اجرا شده بر روي سطوح قبلي كاملاً حذف شد و آجرهاي بندكشي هاي خرند اوليه به طور كامل با مصالح جديد جايگزين شدند. ديوار سر در ايوان ديوار بالاي تيزه ي طاق نيز با آجرهاي سالم جايگزين و ملات جديد بندكشي شد قسمت داخلي ايوان كه شامل زير طاق، ديوارهاي طرفين و همچنين طاقچه ها مي باشد با ملات گچ اندود شد و كف آن نيز با آجر فرش پوشش داده شد.

در قسمت داخلي ايوان در حفره ي مربع شكل در طرفين طاق بالاي ورودي موجود است كه اين حفره ها در گذشته نقش سازه اي داشتند و هم اكنون نيز به عنوان شواهد تاريخي در جاي خود باقي اند در هنگام نماسازي مسدود نشده اند.

3-2-4- شرح مختصري از نماسازي بر روي ضلع جنوبي

الف: حذف الحاقات گچي

ب: ترميم شكاف هاي ايجاد شده بر روي سطح نما

ج: برداشت آجرهاي فرسوده و جايگزيني آجرهاي سالم

د: بندكشي

در مرحله اول آستر گچي كه بر روي سطح نماي اين ضلع قرار داشت تراشيده و برداشت شد و پس از آن به منظور ترميم سطوح آجري فرسوده شده ي زير آستر، كليه مصالح فرسوده تراشيده شدند و آجرهاي سالم با بندكشي جديد جايگزين آنها شدند.

خرندهاي ديوارهاي طرفين ايوان و همچنين خرند خود ايوان كه فرسوده و در برخي قسمتها تخريب شده بودند با آجرهاي سالم و بندكشي مجدد، ترسيم شدند.

در سمت چپ ايوانع سطح روي ديوار دچار شكافي از قسمت خرند بام تا روي پي شده بود كه به منظور پركردن اين شكاف از ملات مخصوص چسب – چوب و چتايي استفاده – و روي آن نيز با آجرهاي سالم پوشش داده شد. به اين ترتيب شكاف ترميم شده به ديوارهاي طرفين پيوند داده شد.

قسمت داخلي ايوان كه شامل زير طاق يا سقف ايوان و همچنين ديوارها و طاقچه هاي طرفين مي باشد همگي با ملات گچ پوشيده شدند. طبق شواهد و قرائن موجود ملات پوشش قبلي نيز گچ بوده است و كف اين قسمت نيز همانند ساير قسمتهاي داخلي با آجرهاي مربع شكل به ابعاد 30🞩30 سانتي متر فرش شد.

در طرفين طاق بالاي ورودي دو حفره ي مربع شكل موجود است كه وجود اين حفره ها در ايوان هاي شمالي و شرقي نيز تكرار شده است كه در هر سه مكان نقش سازه اي را داشتند و هم اكنون نيز به عنوان شواهد تاريخي در جاي خود باقي هستند و در هنگام نماسازي مسدود نگرديده اند.

4 – كف سازي

4-1 كف سازي داخلي

4-1-1 برداشت خاك دست ريز

4-1-2 جايگزيني مصالح مناسب

4-1-3 آجر فرش و دوغاب ريزي

كف بنا تا عمق 70 سانتي متر گودبرداري شد خاك حاصل از گودبرداري را كه خاك دست ريز بود به خاج از بنا انتقال داده شد و پس از آن مراحل كف سازي با مصالح جديد صورت گرفت به اين ترتيب كه پنجاه سانت قلوه سنگ و لاشه سنگ ده سانت گراويه و همچنين ده سانت ديگر ماسه سيمان قرار داده شد و پس از آن آجر فرش اجرا گرديد كه سطح بدست آمده با دوغاب ماسه و سيمان بندكشي شد. به اين ترتيب نفوذ رطوبت از كف در قسمت هاي داخلي كاهش يافت.

كف ايوان ها و همچنين اتاق هاي طرفين ضلع غربي نيز با آجر فرش پوشش داده شدند. با توجه به شواهد موجو د در كف آجرفرش براي كف پوش داخلي انتخاب شد.

4-2 كف سازي خارجي

4-2-1 برداشت سكوي قبلي

4-2-2 اجراي كانال زهكش

4-2-3 ساخت سكو

به منظور كاهش سطح آب هاي زير زميني و همچنين جلوگيري از نفوذ روطوبت با كف بنا اطراف آن به عمق يك متر و هفتاد سانت و عرض شصت سانت گودبرداري شد كه فاصله اين كانال تا خود بنا حدوداً يك متر در نظر گرفته شده است كف آن با بتن مگر به ضخامت ده سانتي متر پوشش داده شد كه اين بتن اجرا شده از طرفين به سمت پايين شيبدار مي باشد. دو طرف كانال نيز ديوار سي پنج سانتي متري چيده شد و سقف آن با طاق خوبي پوشش داده شد. در چهار كنج اين كانال چهار دريچه بازديد در نظر گرفته شده است. به منظور ايجاد بستري مناسب براي كف بيروني بنا و همچنين دسترسي مناسبتر به فضاي داخلي بنا سكويي به ارتفاع يك خرند و طول 22 متر و عرض 21 متر اجرا گرديد در قسمت پايين و دور تا دور آن آبرويي به منظور هدايت آب باران و برف در نظر گرفته شده كه اين آبرو به كانال زهكش مرتبط است. اين سكو كاملاً الحاقي است به همين منظور بين سكوي اجرا شده و بنا فاصله اي در نظر گرفته شده است. اين فضا نيز توسط لوله هايي به آبروي پايين سكو مرتبط است. كه آب باران و برف از داخل آن به آبرو و از آنجا به داخل كانال زهكش منتقل مي شود.

براي اينكه جريان هوا به داخل كانال راه پيدا كند لوله هايي از داخل كانال به بيرون از سكو مرتبط شده است به اين ترتيب هوا دائما دور تا دور بنا در جريان است در نتيجه رطوبت ايجاد شده در اين قسمت با هوارساني اين سيستم از بين مي رود.

طرح آجري روي سكو كه با قلوه سنگ تزئين شده طرح قابل فهمي است كه با توجه به طرح موجود، بر روي ديوار داخلي منظور گرديده است.

در هنگام برداشت سكوي قبلي، در جلوي ضلع شمالي چندين قبر با ديوارهاي سالم يافت شد كه همگي خالي بودند با اين شواهاد مشخص مي شود كه از 60 سال پيش در اين مكان كسي مدفون نشده است.

نورپردازي

نورپردازي خارجي به اين ترتيب اجرا شد كه در چهار كنج سكو روبروي هر پايه ي بنا يك پرژكتور داخل باكس آجري قرار داده شد. به اين ترتيب نور به مقدار كافي و غير مستقيم از پايين بنا را روشن مي كند.

روشنايي ايوان ها با چراغ هاي آويزي مخصوص در سقف تامين شده است. طاقچه هاي طرفين آن نيز از قسمت پايين گود شدند و نور مهتابي به صورت غير مستقيم داخل آنها تعبيه شده است. در قسمت كف ايوان ها نيز دو پرژكتور با فاصله مناسب از كنج ديوارهاي طرفين در نظر گرفته شده است. با اين عمل از سمت پايين روشنايي اين قسمت را تامين مي كند.

به منظور نور پردازي محل، چهار پرژكتور درچهار كنج كف با فاصله مناسبي از ديوارهاي طرفين در نظر گرفته شد به اين منظور كه نور از سمت پايين، ديوارهاي طرفين و رسمي بندهاي چهار كنج سقف را نمايان كند.

روشنايي سقف نيز با قراردادن چراغ آويزي مخصوص در مركز گنبد تامين شده است.